door Ewoud Voogd en Luciën Calle
Stichting Landschapsbeheer Zeeland
11 januari 2016
 |
 |
 |
 |
Inleiding
De PAS, programmatische aanpak stikstof, is een mogelijkheid om in herinrichting van speciaal geselecteerde Natura-2000-gebieden te financieren, waarbij de nadruk ligt op de afvoer van stikstofrijk materiaal.
Het project PAS-Open Duinen (PAS-OD) is een gezamenlijk project van Stichting Open Duinen en Stichting Landschapsbeheer Zeeland, gefinancierd door de Provincie Zeeland.
Het project PAS-OD is uitgevoerd op twee terreinen aan de Strandweg te Nieuw-Haamstede welke in eigendom zijn van meerdere particuliere eigenaren. Stichting Open Duinen is opgericht door een groep inwoners van Nieuw-Haamstede welke tot doel heeft beide terreinen te beheren, waarbij de natuurwaarden en de landschappelijke waarden voorop staan. De herinrichtingsmaatregelen zijn in november en december 2015 uitgevoerd en bestonden uit het afplaggen van een deel van het terrein en het graven of verbeteren van poelen.
De plannen hiervoor waren eerder in 2015 opgesteld door SLZ in overleg met Stichting Open Duinen en goedgekeurd door de Provincie Zeeland.
Dit verslag betreft de uitvoering van het werk.
Aanbesteding
Bij de aanbesteding van het uit te voeren werk is het door de Provincie Zeeland goedgekeurde plan, zonder de bijbehorende kostenraming, gestuurd aan totaal vier verschillende bedrijven met het verzoek hiervoor een offerte uit te brengen. Met de goedkoopste inschrijver is daarna het terrein bezocht om de werkzaamheden ter plaatse te bespreken. Dit bedrijf was zo goedkoop dat er meer werk verzet kon worden dan aanvankelijk was begroot. Dit was mogelijk doordat de af te voeren grond op korte afstand van het terrein, buiten het Natura-2000-gebied hergebruikt kon worden. Met de provincie was afgesproken wat er maximaal binnen de verleende vergunning mocht worden uitgevoerd en samen met de loonwerker werd bekeken wat er voor het toegezegde subsidiebedrag gedaan kon worden.
Behalve plag- en graafwerzaamheden zijn er ook twee veekralen geplaatst. De oude versleten veekralen zijn afgevoerd.
Werkzaamheden
Op pagina 4 van dit verslag zijn de tekeningen weergegeven met daarop aangegeven de uitgevoerde werkzaamheden, welke met gps-apparatuur zijn ingemeten. De gegevens zijn in het open source programma QGis verwerkt en zijn/worden in het Esri-Shape-formaat en het SpatiaLite-formaat aan de Provincie Zeeland aangeleverd.
Totaal is het volgende uitgevoerd:
|
Deelwerk |
aantal |
totale oppervlakte |
|
Poelen hersteld |
1 |
1.760 m2 |
|
Poelen gegraven |
2 |
1.090 m2 |
|
Afgeplagde gedeelten |
5 |
14.240 m2 |
|
Walletjes afgegraven |
3 |
1.600 m2 |
|
Veekralen |
2 |
nvt |
|
Totaal herstel |
18.690 m2 |
Totaal is er 4.400 m3 zand ontgraven en afgevoerd. Gemiddeld is dit 23,5 cm grond ontgraven in alle afgeplagde delen en poelen samen.
De werkzaamheden zijn op 11 november 2015 gestart en op 18 december 2015 afgerond. Totaal is er 27 dagen gewerkt. De grond is met behulp van hydraulische graafmachines (hgm’s) afgegraven en met dumpers naar de twee depots binnen de terreinen gereden. De plaatsen van de twee gronddepots zijn zo gekozen dat ze minimale schade aan het terrein aanrichtten. Het depot in het oostelijke deel is op de plaats aangelegd waar later een poel gegraven moest worden, het depot in het westelijke gedeelte is aangelegd op de plaats waar later geplagd moest worden. Om het afvoeren van de grond goedkoper te maken is de grond vervolgens gezeefd, waarna het redelijk schone zand naar locaties in de buurt afgevoerd kon worden. Het uitgezeefde materiaal is naar de stort afgevoerd. Dit materiaal bestond voornamelijk uit takken en wortels van struiken en kruidachtige planten.
De achterste afgeplagde gedeelten in het oostelijke deelgebied vormen één geheel met een reeds bestaande zandvlakte, waardoor het van afstand één lange strook van kaal zand lijkt te zijn. Vooraan in hetzelfde gedeelte is als aanvulling op een klein eerder afgeplagd gedeelte een groot deel ontgraven. In de winter is deze locatie erg vochtig, waardoor grote delen ervan onder water staan. Naar verwachting zal in de loop van het voorjaar of de zomer dit gebied droog komen te staan, op hier en daar een klein plasje na.
Rond een bestaande poel is een ring van zand afgegraven, en tevens heeft deze poel een veel flauwer talud gekregen. De twee nieuwe poelen hebben eveneens flauwe taluds.
Resultaat
Het resultaat is zeer naar wens van de opdrachtgever Stichting Open Duinen en de planopsteller/coördinator van de uitvoering SLZ. Er is meer stikstofrijk materiaal afgevoerd dan van te voren was ingeschat, zonder dat de kosten van het project zijn gestegen.
De verwachting is dat door de uitgevoerde maatregelen de natuurwaarde van de beide deelgebieden zeer zal toenemen. De circa 4.400 m3 stikstofrijke grond is hergebruikt in tuinen en andere terreinen in de omgeving waar de natuurwaarde laag is.
Te verwachten ontwikkelingen
De afgeplagde delen kunnen in drie typen worden ingedeeld. De achterste in het oostelijke deel is vrij hoog gelegen, maar wel met de oorspronkelijke laagten er in. Dit gedeelte zal het jaar rond droog tot vrij droog zijn. Hierdoor krijgen korstmossen kans zich hier te vestigen en een korstmosvegetatie te vormen. Een kruidachtige die zich in deze mosvegetatie kan vestigen is het Duinvioolte (Viola curtisii), een soort die ook elders binnen het gebied in korstmosvegetaties is gevonden, hoewel het om slechts enkele exemplaren ging. Het voorste afgeplagde gedeelte in het oostelijke gebied is laaggelegen en grenst aan een ouder afgeplagd gedeelte wat ’s winters blank staat. Vaak valt dit gedeelte pas laat in het voorjaar droog. In het oude gedeelte heeft zich spontaan de zeldzame mossoort Glanzend veenmos (Sphagnum subnitens) gevestigd. Mogelijk dat deze soort zich hier verder zal uitbreiden in het vergrootte vochtige gebied. Daarnaast is het denkbaar dat ook andere soorten veenmossen zich hier gaan vestigen. Andere planten uit vochtige duinvalleien zijn hier op den duur ook te verwachten.
In het westelijke gedeelte zijn de afgeplagde gedeelten slechts een centimeter of tien lager dan het oorspronkelijke maaiveld. Bovendien zijn ze reliëfarm. Zomers zullen ze vrij droog zijn en ’s winters niet erg vochtig.
Behalve voor plantensoorten zijn de afgeplagde gedeelten ook van groot belang voor diersoorten zoals graafbijen. Voor de bijen zijn ook stukken van de in het verleden (jaren 50 van de twintigste eeuw?) kunstmatig aangelegde zandwalletjes gespaard. Deze delen hebben steilranden gekregen. Ideaal voor graafbijen.
De poelen zullen het jaarrond water bevatten en hebben daardoor een hoge waarde voor onder andere amfibieën en libellen.
Het eindresultaat in het oostelijke deel (poelen zijn weergegeven van insteek tot insteek)
Het eindresultaat in het westelijke deel (de poel is weergegeven van insteek tot insteek)
Foto-impressie van het uitgevoerde werk
Start van de werkzaamheden
Klepelen van het af te plaggen deel, voordat het werkelijke afplaggen kan beginnen
Een hydraulische graafmachine aan het plaggen
Zeven van de grond, dit maakte de afvoer van het zand goedkoper, ondanks de extra handeling
Gedeelte rond de dennen voor de plagwerkzaamheden (november 2015)
Op de voorgrond het bestaande open zand gedeelte. De dennen aan de rand ervan zijn gespaard. Erachter en hoger op de helling is een nieuw gedeelte afgeplagd tot op het schone zand. De foto is genomen in oostelijke richting (november/december 2015)
Het nieuwe afgeplagde gedeelte gezien van oost naar west
Waar mogelijk is bij het afplaggen het oorspronkelijke reliëf gespaard
Deel van het voorste af te plaggen gebied kort voor de start van het werk. Op de achtergrond het eerder afgeplagde gedeelte
Hetzelfde gedeelte na het frezen. De donkere bovenlaag is vervolgens afgegraven en afgevoerd
Op de voorgrond het oude afgeplagde gedeelte waar Glanzend veenmos groeit, in het midden het laagste gedeelte van het nieuwe afgeplagde gedeelte, enkele dagen na het afplaggen stond dit gedeelte al deels onder water. Op de achtergrond het drogere gedeelte van dit afgeplagde deel.
De twee vorige foto’s zijn gemaakt van rechtsachter de meidoorn midden op deze foto, in de richting van de kijker
De afgegraven walletjes, delen zijn gespaard, de rest is tot op het schone zand afgegraven
De herstelde poel in het oostelijke gedeelte
De nieuwe poel in het oostelijke gedeelte
Eén van de twee nieuwe veekralen, de beide veekralen zijn vrijwel identiek aan elkaar
Het afvoeren van zand uit één van de gronddepots. Alle afgegraven grond is in december 2015 afgevoerd